A co Ty wiesz o Iranie?
Czy ten kraj, który nie schodzi z czołówek najważniejszych serwisów informacyjnych, znany głównie z konfliktów międzynarodowych i programu jądrowego może być podobny do Polski? Robert Czulda, w swojej najnowszej publikacji Iran 1925-2014. Od Pahlawich do Rouhaniego,twierdzi, że tak. Autor sięga do źródeł obecnej sytuacji Iranu oraz analizuje jego długą i bogatą historię, aby przybliżyć współczesnemu odbiorcy mentalność i tożsamość narodową Irańczyków.
Iran 1925-2014 to opowieść pełna zwrotów akcji, wielkich wygranych i sromotnych porażek, opowieść o potędze i upadku mocarstwa, którego państwowość liczy siedem tysiącleci. Z książki Roberta Czuldy czytelnik dowie się, kim są czołowe postaci irańskiej historii i współczesnej polityki oraz pozna podstawowe dla rozumienia tego kręgu kulturowego pojęcia. Autor snuje opowieść, w której cofa się do czasów starożytnych, ale nie obawiaj się, drogi czytelniku, historia płynie wyraźnie wytyczonym i wartkim nurtem, nie zbacza i nie błądzi, bo jest w istocie uporządkowanym studium historii Iranu i genealogią jego współczesności. Z tego powodu książka Czuldy stanowi publikację idealną dla każdego, kto pogubił się w gąszczu codziennych doniesień o sytuacji na Bliskim Wschodzie – doskonale pełni funkcję zarówno wprowadzającą, jak i porządkującą.
Od starożytności przez panowanie dynastii Kadżarów i rewolucję konstytucyjną (1905-1907) autor dociera do czasów I wojny światowej, w czasie której formalnie neutralny Iran nie uniknął uwikłania w konflikt, a ostatecznie został przez niego zrujnowany. Miało to oczywisty wpływ na dalsze losy wyniszczonego i pogrążonego w chaosie kraju. W ten sposób zaczyna się kolejny etap opowieści snutej przez Czuldę. Otwiera go panowanie nowej i dość szybko obalonej dynastii. W czasie drugiej wojny światowej Iranowi ponownie nie udało się zachować neutralności, do czego przyczyniło się strategiczne dla wielu państw położenie kraju. Lata 40. upłynęły pod znakiem problemów z separatyzmem. Jednak załagodzenie wewnętrznych konfliktów nie dało początku lepszym czasom. Tym razem przyczyną kłopotów stała się ropa naftowa, której Iran był w latach 50. czwartym na świecie eksporterem. Autor omawia następnie przebieg rewolucji islamskiej – wojny o władzę zakończonej wygrana Chomejniego w 1982 roku. W omówieniu lat 80. Czulda skupia się na wątkach związanych z wybuchem wojny z Irakiem. W ostatniej części autor omawia współczesność, której początek wyznacza objęcie urzędu prezydenta przez Rafsandżaniego. Następnie przedstawia okres prezydentury Mohammada Chatamiego z jego reformistycznym programem i przechodzi do konserwatywnego Ahmadineżada, by dojść do ostatniego prezydenta Iranu Hasana Rahuaniego. W przypadku tego ostatniego autor omawia nadzieje i oczekiwania związane z nowym przywódcą. W ten sposób, od Pahlawich do Rouhaniego, Robert Czulda doprowadza swojego czytelnika do 2014 roku. Epilog tej historii będziemy poznawać na bieżąco i z rzetelnym zapleczem.
Niewątpliwą zaleta publikacji jest pokora badawcza autora, który zaznacza złożoność zagadnień związanych z Iranem. Nie ma bowiem, według Roberta Czuldy, jednego Iranu, ani pod względem etnicznym, ani pod względem politycznym. Jest za to pamięć o perskiej potędze i upadku, są idee męczeńskie i mesjanistyczne, jest naznaczone czterema rewolucjami dążenie do wolności. Historia stanowi ważny element tożsamości Irańczyków, dlatego jej poznanie w istotny sposób przybliża do poznania narodu, który z niej wyrósł.
