Książki o kryzysie współczesnego świata
Autor książek naukowych, zwłaszcza tych z zakresu nauk społecznych, musi cały czas mierzyć się z różnymi, nierzadko sprzecznymi ze sobą zadaniami. Książki powinny być bowiem efektem zarówno rzetelnych, najlepiej wieloletnich badań, jak i dotykać spraw najbardziej aktualnych, być reakcją na zachodzące tu i teraz procesy. Co więcej, powinny być napisane przejrzystym, zrozumiałym i przystępnym językiem, a zarazem prezentować obecny stan języka naukowego. W końcu, analizę naukową należy prowadzić z odpowiednim dystansem wobec przedmiotu, z pewną wstrzemięźliwością i chłodnym podejściem, jednocześnie zaś potrzebne są książki o najtrudniejszych problemach współczesnego świata, omawiające kryzysy instytucji, degradację życia milionów ludzi czy brak perspektyw dla nowych pokoleń. Takie książki trudno pisze się bez zaangażowania.
W tym roku Wydawnictwo Naukowe PWN w rozpoczętej w 2013 roku serii „krytycznej” opublikuje trzy książki wybitnych międzynarodowych badaczy, którym udało się spełnić te trudne warunki stawiane przed książkami o współczesnej rzeczywistości społecznej. Podejmują oni tematy trudne – trudne zarówno dla badacza, który analizując problem nierówności, globalizacji czy prekaryzacji, musi łączyć różne narzędzia i nierzadko też różne dyscypliny, jak i dla każdego, kto interesuje się otaczającym go światem. Każda z tych publikacji przedstawia bowiem jedne z najważniejszych kryzysów współczesności, którym zaradzenie jest sprawą tyle rzetelnych badań, ile pilnego działania.
Göran Therborn, Nierówność, która zabija. Jak globalny wzrost nierówności niszczy życie milionów i jak z tym walczyć
Temat rosnących nierówności już od jakiegoś czasu jest jednym z najczęściej komentowanych przez światowe media. Od spopularyzowanego przez ruch Occupy hasła „We are the 99%”, które miało zwracać uwagę na nierówny rozkład światowego bogactwa, znajdującego się w dużym stopniu w rękach najbogatszego 1% globalnej populacji, aż po ostatnie publikacje uznanych naukowców i ekonomistów, z nową gwiazdą światowej ekonomii Thomasem Pikettym na czele. Książka Therborna jest w równym stopniu naukową rozprawą o globalnej nierówności, co bezpośrednią, o ile nie wręcz brutalną, konfrontacją z tym problemem. Therborn nie oszczędza czytelnika: za pomocą przytaczanych statystyk i raportów najważniejszych światowych instytucji pokazuje ludzkie ofiary globalnych nierówności. Nie skupia się przy tym wyłącznie na różnicy między krajami centrum i peryferiami czy bogatą północą i biednym południem – pokazuje, że podział na tzw. „pierwszy” i „trzeci” świat przebiega już nie tylko między kontynentami czy krajami, lecz również wewnątrz ich granic. Jest to niemniej książka naukowa, napisana przez jednego z najwybitniejszych światowych socjologów i ekonomistów, wykładowcę licznych uczelni, w tym Cambridge University. Therborn skupia się zarówno na analizie faktów, jak i na metodach badania tych faktów. Żąda zmiany naukowego modelu analizowania nierówności, który powinien obejmować nie tylko przychód, lecz również dostęp do służby zdrowia, edukacji oraz odpowiednich warunków rozwoju. Dopiero wtedy będziemy w stanie, według niego, w sposób naukowy, a z czasem również praktyczny, poradzić sobie z rosnącą, globalną nierównością.
John Urry, Offshoring
Offshoring to realizowana przez rządy i korporacje na całym świecie praktyka wysyłania do innych krajów. Wysyłania czego? Urry, światowej sławy brytyjski socjolog, pokazuje, że praktycznie wszystkiego, co tylko stanowi społeczny, ekonomiczny lub polityczny koszt. Śmieci, zanieczyszczenia, nielegalne rozrywki, tania praca, konflikty zbrojne – wszystko to jest wysyłane do biedniejszych krajów, w celu uniknięcia podatków i odpowiedzialności. Offshoring jest jednym z najbardziej istotnych elementów postępującej globalizacji. Towary i ludzie krążą po świecie, najczęściej na wielkich statkach zmieniających bandery według uznania ich dysponentów i potrzeby chwili, a ich ruch determinowany jest przez szukanie najbardziej optymalnych (choć często nielegalnych) rozwiązań dla tych, którzy na tym ruchu zyskują: kontenerowce czekają często na morzach aż odpowiednio wzrośnie lub spadnie cena ropy, a ludzie przerzucani są z miejsca na miejsce w zależności od aktualnej sytuacji politycznej. Offshoring to mroczna twarz globalizacji – proces, który uniemożliwia stabilny wzrost gospodarczy i odbiera milionom nadzieję na lepszą przyszłość. Offshoring to w końcu jedno z największych zagrożeń dla demokracji i przejrzystej, transparentnej polityki, gdyż umożliwia szybkie i tanie pozbycie się wszelkich problemów metodami odbiegającymi od demokratycznych standardów.
Guy Standing, Karta prekariatu
„Prekariat" to słowo odmieniane ostatnio przez wszystkie możliwe przypadki zarówno w mediach światowych, jak i w Polskich. Od raportów o kryzysie w Grecji, przez analizę perspektyw stojących przed Hiszpanią, Włochami, Portugalią czy Irlandią, po opis bezrobocia młodych w najbogatszych krajach świata, a także liczne artykuły prasowe i naukowe o obecnej sytuacji w Polsce, wszędzie mówi się o prekariacie. Prekariat to wszyscy ci, którzy pozbawieni są bezpieczeństwa – od tych bez stabilnej pracy i ubezpieczeń społecznych, po emigrantów żyjących nielegalnie i bez ochrony prawnej. Jest to jedna z najliczniejszych grup we współczesnych społeczeństwach, w równym stopniu wewnętrznie zróżnicowana, co dotknięta tym samym procesem demontażu instytucji publicznych oraz ekonomicznym kryzysem. Guy Standing w swojej pierwszej książce o Prekariacie z roku 2011 (wyd. pol. PWN 2014) opisał wyłonienie się tej „nowej niebezpiecznej klasy”. W Karcie prekariatu stara się zaś znaleźć drogi wyjścia z postępującej prekaryzacji kolejnych grup społecznych. Książka, która w Polsce zostanie wydania dokładnie 800 lat po angielskiej Wielkiej Karcie Swobód, kreśli wizję nowej karty praw, karty prekariatu, która miałaby szansę zagwarantować wszystkim dotkniętym prekaryzacją bezpieczeństwo zarówno finansowe, jak i prawne oraz polityczne.
