„Seria Krytyczna” – z potrzeby chwili o problemach współczesnego świata
W 2013 roku w Wydawnictwie Naukowym PWN opublikowaliśmy polską edycję książki Manuela Castellsa Sieci oburzenia i nadziei. Celem pisanej na gorąco i w atmosferze zmian – zainicjowanych ruchami Occupy, Indignados oraz Arabskiej Wiosny – publikacji Castellsa było formułowanie na bieżąco odpowiedzi na dwa pytania: co się stało? oraz, co możemy z tym zrobić?
Nasza redakcja szybko zorientowała się, że wraz z globalnym kryzysem finansowym oraz z nie mniej globalnymi nowymi ruchami społecznymi na całym świecie wzrosła wartość właśnie tego rodzaju publikacji. Publikacji, których autorzy starają się analizować naglące współczesny świat kwestie, formułować je w pytania i dawać odpowiedzi – choćby tylko prowizoryczne – by otworzyć w ten sposób nowy horyzont refleksji lub wskazać na kierunek, w którym refleksja powinna podążać.
Książka Castellsa stała się więc inicjatorką nowej serii monografii socjologiczno-politologicznych WN PWN. Serii, którą z potrzeby chwili nazwaliśmy Serią Krytyczną. Od 2013 roku ukazały się w niej dwie publikacje, a trzy następne trafią do rąk czytelników w roku 2015.
Drugą z kolei pozycją w Serii Krytycznej była głośna książka Athony’ego Giddensa Europa. Burzliwy i potężny kontynent, która wpisywała się w trwającą debatę nad przyszłością projektu europejskiego w czasach ekonomicznego, społecznego i politycznego kryzysu. Giddens skutecznie łączy naukę ze społecznym zaangażowaniem. Jest zdecydowanym proeuropejczykiem, ale proponuje głębsze zastanowienie się nad funkcjami wspólnoty europejskiej – nie tylko w kategoriach tożsamościowych czy ekonomicznych, lecz także środowiskowych. Autor zauważa, że pod wpływem kryzysu coraz bardziej spada poparcie dla Unii – a Europa „przestała być kontynentem potężnym, za to znowu jest kontynentem burzliwym, ogarniętym konfliktami i podzielonym”. Problemy się pogłębiają – rośnie bezrobocie i zadłużenie publiczne, zwiększają się nierówności. Jakie są w związku z tym zagrożenia, szanse i wyzwania dla Unii Europejskiej? Właśnie na to pytanie udziela odpowiedzi Giddens w książce Europa. Burzliwy i potężny kontynent.
Największy rozgłos, spośród dotychczas wydanych w naszej serii publikacji, zyskała polska edycja słynnej już, acz kontrowersyjnej, książki brytyjskiego ekonomisty Guya Standinga, Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa. Standing stawia w niej tezę o uformowaniu się nowej klasy społecznej, nazwanej przez niego „prekariatem”, którą tworzą wszyscy pozbawieni bezpieczeństwa: pewnej pracy, stabilnych dochodów, ubezpieczeń społecznych, praw politycznych i obywatelskich, miejsca zamieszkania lub więzi ze społecznością. Liczne, pojawiające się w polskiej prasie, wywiady z autorem oraz komentarze do samej książki świadczą o tym, że problem prekaryzacji – określany u nas częściej jako problem „umów śmieciowych” – dotyka Polaków szczególnie silnie. Z tego też względu redakcja humanistyczno-społeczna WN PWN postanowiła wydać na jesieni kolejną książkę Standinga – Kartę prekariatu, poświęconą kwestii prekarnego życia. Autor odpowiada w niej na pytanie o przyszłość współczesnych sprekaryzowanych społeczeństw. Projekt „karty prekariatu” to kończąca książkę lista postulatów, które umożliwiłyby gruntowną reformę relacji społecznych. W publikacji tej Standing skupia się bowiem przede wszystkim na pozytywnym projekcie odpowiednich reform społecznych, które byłyby w stanie rozwiązać problem prekaryzacji i dać wszystkim prekariuszom i prekariuszkom szansę na prowadzenie normalnego życia.
Innym tematem, rozpalającym dyskusję publiczną zarówno na świecie, jak i w Polsce, są pogłębiające się nierówności społeczne. Najpopularniejsi autorzy z obszaru nauk społecznych i ekonomii tworzą coraz to nowe teorie, których celem jest wyjaśnienie fenomenu zwiększających się, zwłaszcza od momentu wybuchu kryzysu, współczynników nierówności.
Nasza redakcja zdecydowała się zabrać głos również w tej dyskusji i opublikować polski przekład głośniej książki szwedzkiego ekonomisty Görana Therborna, Nierówność, która zabija. Jak globalny wzrost nierówności niszczy życie milionów i jak z tym walczyć.
Książka Therborna, napisana prostym, wręcz brutalnym, stylem pokazuje klarownie, dlaczego nierówności społeczne nie są tylko tematem akademickim – niezliczone, przytaczane przez autora, statystyki pokazują wprost, że pogłębiające się nierówności po prostu zabijają. Zmniejszająca się średnia długość życia nie jest tylko skutkiem różnic w zasobności portfela –chodzi tu także o nierówny dostęp do usług publicznych, edukacji, nierówne szanse rozwoju osobistego i partycypacji w życiu społecznym.
Globalna nierówność ma wiele przyczyn. Jedną z nich jest mechanizm offshoringu – wysyłania za granicę, często „za morze”, problemów społecznych i ekonomicznych, z którymi trudno sobie poradzić w krajach „pierwszego świata”, natomiast łatwo zrzucić je na barki społeczeństw „trzeciego świata”. John Urry w swojej przełomowej pracy Offshoring pokazuje, jak międzynarodowy handel ludźmi, odpadami, konfliktami politycznymi i wartymi miliardy dolarów towarami podtrzymuje system globalnej opresji, uniemożliwiający zrównoważony rozwój ogólnoświatowej gospodarki i demokratyczne sprawowanie rządów.
Serię Krytyczną uważamy obecnie za najważniejszą serię redakcji socjologii i politologii w Wydawnictwie Naukowym PWN. Uważamy bowiem, że wydawca, zajmujący się tematyką społeczną, powinien szukać książek odpowiadających na problemy, z którymi mierzą się czytelnicy – nie tylko przecież konsumenci, lecz także i przede wszystkim myślący ludzie.
