Wyjść poza zasieki i okopy – „Animal Rationale"
W pełnym pośpiechu życiu współczesnego człowieka często trudno jest na moment odwrócić wzrok od codziennych spraw i spojrzeć na rzeczywistość wokół nas innym wzrokiem. Jak piszą we wstępie do swojej książki Paweł Fortuna (psycholog) i Łukasz Bożycki (biolog), zwyczajowa definicja człowieka jako „zwierzęcia rozumnego” często nie jest równoznaczna z tym, że wiemy, jak w pełni korzystać z ogromu wiedzy o świecie, a przede wszystkim - o tysiącach gatunków zwierząt żyjących wokół nas. Statystyczny mieszkaniec Warszawy nie wie np., że w stolicy Polski „razem z ludźmi bytuje prawie 4500 gatunków zwierząt” (s. 9).
Według Fortuny i Bożyckiego, należy to zmienić. Świat zwierząt jest dla nich otwartą księgą, z której możemy czerpać inspirację w życiu prywatnym, edukacji czy biznesie. Założeniem przyświecającym im przy tworzeniu Animal Rationale było odwrócenie utrwalonego w naszej kulturze sposobu postrzegania zwierząt, czyli traktowania ich jako lustra, w którym przegląda się człowiek. Autorom zależało na tym, aby najpierw znaleźć ciekawe zachowania wśród istot nieludzkich, a dopiero potem odnieść je do świata homo sapiens, traktując te pierwsze jako źródło możliwych inspiracji.
Na książkę składa się dwadzieścia krótkich, napisanych przystępnym językiem rozdziałów ułożonych alfabetycznie, przez co Animal Rationale kojarzy się z encyklopedią wiedzy o przyrodzie. Każdy fragment poświęcony jest jednemu zwierzęciu i dzieli się na dwie części: w pierwszej Fortuna i Bożycki krótko charakteryzują interesujące ich zachowanie, w drugiej przedstawiają możliwość jego adaptacji do zachowań ludzkich. Fascynujących zwierząt szukają zarówno wśród istot powszechnie znanych (kot domowy, bóbr, ropucha szara, chomik syryjski, pająk-krzyżak), jaki i tych, o których większość z nas wie bardzo mało (czworook, piżmowół, różanka). W każdej z tych dwóch grup to, czego możemy się nauczyć, jest równie interesujące.
I tak: Ambystoma meksykańska i jej „wieczne dzieci”, aksolotle, które pomimo pozostawania w stadium teoretycznie uniemożliwiającym im płodzenie potomstwa rozmnażają się, potraktowane zostały jako inspiracja dla ponownego przemyślenia współczesnych problemów z zakładaniem rodziny. Znana z filmu animowanego Gdzie jest Nemo? ryba błazenek (a właściwie ampfirion), której ochroną przed drapieżnikami są parzące ukwiały, zdaniem Fortuny i Bożyckiego może być dla nas przykładem tego, jak poradzić sobie z problemami pozornie przerastającymi nasze umiejętności. Od kotów wbrew naturze i instynktom opiekujących się swoimi wrogami powinniśmy uczyć się porozumienia ponad podziałami. Z kolei bobrze gospodarowanie zasobami i sposób, w jaki zwierzęta te modyfikują środowisko, jest okazją do refleksji nad antropopresją, „czyli ingerencją człowieka w środowisko naturalne” (s. 37). Z kolei przejścia przez okres żałoby możemy nauczyć się obserwując zachowania rytualne słoni po śmierci ich bliskich.
Autorzy Animal Rationale sięgają w swojej książce po wiedzę z zakresu psychologii biznesu, biologii, ekologii, ekonomii i pedagogiki po to, by zakres ludzkiego życia możliwy do zainspirowania przez niezwykłe zwierzęta był jak najszerszy. Celem jest pokazanie, jak cienka granica oddziela „zwierzę rozumne” od innych istot żyjących obok niego: „To, czy my, ludzie, będziemy umieli wyjść poza psychologiczne linie demarkacyjne, zasieki i okopy, pozostaje nadal pytaniem otwartym” (s. 78).
Zapraszamy również do obejrzenia filmu, w którym autorzy opowiadają o tym, jak powstawała ich książka oraz jak wpadli na pomysł jej napisania,
Z naszej strony można również pobrać przedmowę do Animal Rationale oraz fragment audiobooka czytanego przez Krystynę Czubównę.
